PROF.DR.ŞEMSETTİN DURSUN

İnsanı insan eden değerler…

• admin
• 16 Temmuz 2025
• Yazar
• 406 Görüntüleme

Tabiat boşluk kaldırmaz. Bu maddi planda olduğu gibi manevi planda da böyledir. Varlık dünyasında insan, çok anlamlı bir konumdadır. Günümüz dünyasında, bir anlam kaybı yaşanmaktadır. Bu anlamsızlık problemine karşı en anlamlı çözüm, erdemli bir toplumu inşada bazı temel kavramları hayata geçirmekten geçer.

Bu kavramlar, fıtrat, merhamet, adalet, nezaket, nezahet, infak, empati ve hasbilik gibi hiçbir insanın reddedemeyeceği kavramlardır. Erdemli bir toplumun inşasında kullanacağımız bu temel taşlarla yepyeni bir “erdemliler topluluğu” tasavvur edebiliriz. Fakat asıl erdem bu değerleri bağlı bulunduğu iman kökünden ayırmamaktır. Çünkü iman olmadan erdem olmaz.

Ortak ihtiyaç

Bu değerler bütün insanlığın ihtiyaç duyduğu ortak değerlerdir. Bir anlamda her insan evrenin çocuğudur. Ortaya konması gereken paradigmalar da bölgesel ya da ulusal değil de evrensel ölçekte olmalıdır. Bölgesel ve ulusal elbiseler artık insan için dar gelmekte ve onu tatmin etmekten uzaktır. Hedefimiz insanı insan eden insanlık değerleridir.

Bu değerleri kazanmaktan gaye, Allah’ın rızasını kazanmaktır. Örneğin insanın servetinden ihtiyaç sahiplerine harcamada bulunması demek olan “infak” ve insanın hiçbir karşılık beklemeksizin gönüllü olarak bir şey yapması demek olan “hasbilik”, bu anlam kaybını telafi etmede önemli bir rol görmekte ve adeta anlamsızlık zehrine karşı bir panzehir işlevini görmektedir.

İnsanın fiziksel ve bedensel omurgası olduğu gibi psikolojik ve ruhî omurgası da vardır. Her bir omurganın da ihtiyaç duyduğu gıdası, besini farklıdır. Bu organların büyümesi ve gelişmesi kendi cinsiden olan gıdaları vermek ve dengeli bir şekilde gelişimlerini sağlamak gerekmektedir. Küçük evren ve zübde-i alem (alemin özü), demek olan insanın, her bir organının gıdasını istenilen ölçüde vermek, sağlıklı ve anlamlı bir hayatı yaşamanın gereğidir.

Biz merkezli

Fıtrata aykırı dizayn edilen sistemlerde çocuk safiyetindeki insandan cani çıkarılmakta, katil çıkarılmakta ve despot çıkarılmaktadır. Ego sistem; tepeden bakmayı esas alan, içinde kibir ve gururu barındıran, “ben” merkezci bir anlayıştır. Bu anlayış insanlığın felaketini hazırlayan bir anlayıştır. Yeryüzündeki bütün fesatlar “ben” duygusunun kabartılmasından dolayı ortaya çıkmıştır.

Ekosistem ise varlık dünyasındaki bütün canlılar ile bunları saran cansız varlıkların karşılıklı ilişkileri ile oluşan ve süreklilik arz eden ekolojik sistemin adıdır. Ego sistem insanlığın ifsadını esas alan bir sistem iken, ekosistem, insanlığın ıslahını odağına alan, yaratılışa uygun, varlığın ve varoluşun anlamını, hikmetini esas alan bir sistemdir.

Varlığı maddeye, insanı bedene indirgeyen bu parçacı yaklaşım; anlam kaybını körüklemekte ve insanlığı bu hayatın anlamsız olduğuna inandırmaktadır. Oysa insanlık yaratılışa uygun fıtrat nizamına dört elle sarılarak varlığı, madde-mana ve insanı da beden- ruh formatında bütüncül bir anlayışla karşılar ve hayatını ona göre inşa ederse, anlamsızlık girdabından kurtularak sahil-i selamete kavuşur.

İki omurga

Temelde ve genel manada insanın iki temel omurgası vardır: 1. Fiziksel ve bedensel omurgası. (Maddi boyut) 2. Psikolojik ve ruhsal omurgası. (Manevi boyut) Maddi boyut dediğimiz organların gıdası da maddidir. Örneğin acıktığımızda yemek yeriz, susadığımızda su içeriz. Yeme ve içme, midemizi ikna eder, inşa eder ve ihya eder. Midemiz, maddidir ve somuttur.

İnsanın manevi boyutu olan “psikolojik ve ruhsal omurgası” soyuttur ve manevidir. Gıdası da kendi cinsindendir. O da manevi değerlerdir. Bütün insani değerler; merhamet, infak, hasbilik, empatik yaklaşım, iyilik yapmak ve benzeri davranışlar, psikolojik ve ruhsal omurgamızın temel gıdalarıdır. Bu gıdalardan mahrum kalan bir insanın anlamlı bir hayat yaşaması ve hayatı anlamlandırması mümkün görünmüyor.

Fıtrat nizamı İslam, bütün bu değerleri ve güzellikleri altın tepsi içinde insanlığa sunmaktadır. İnsana düşen görev, bu değerlerden azami derecede faydalanmaktır. Bu her insanın yararınadır.